İş Kazası Nedir ve Nasıl Tanımlanır?

İş kazası, işçinin işverenin talimatları doğrultusunda çalışırken meydana gelen, ani ve dış etkenler sonucu oluşan bedensel veya ruhsal zarara neden olan olaylardır. Türkiye’de iş kazaları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiş olup, iş kazalarının doğru tanımlanması hem işçi hakları hem de işveren sorumlulukları açısından büyük önem taşır.

İş kazalarının doğru tespiti, mağdur olan işçilerin haklarının korunmasını sağlar ve işverenlerin de yasal sorumluluklarını doğru bir şekilde yerine getirmesine olanak tanır.

İş Kazasının Hukuki Tanımı

5510 sayılı Kanun’un 13. maddesine göre iş kazası şu durumları kapsar:

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olaylar,
• İşveren tarafından yürütülen iş nedeniyle gerçekleşen kazalar,
• Sigortalının işveren tarafından görevle başka bir yere gönderilmesi sebebiyle meydana gelen olaylar,
• Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen olaylar,
• Sigortalının işverence sağlanan araçla işe gidiş-gelişi sırasında gerçekleşen olaylar.

Yukarıdaki durumlar hukuken iş kazası olarak değerlendirilir ve iş kazasına ilişkin haklardan faydalanılmasını sağlar.

Bir Olayın İş Kazası Sayılabilmesi İçin Gerekli Unsurlar Nelerdir?

Bir olayın hukuken iş kazası olarak tanımlanabilmesi için bazı unsurların varlığı şarttır:

• Kazanın sigortalının yaptığı işle bağlantılı olması,
• Kazanın ani ve beklenmedik bir olay sonucu meydana gelmesi,
• İşçinin bedensel veya ruhsal bir zarara uğraması,
• Kazanın işçinin işverenin otoritesi ve kontrolü altındayken gerçekleşmesi.

Bu unsurların varlığı halinde olay iş kazası olarak kabul edilir.

İş Kazasının Bildirimi Nasıl Yapılır?

İş kazasının gerçekleşmesinin ardından, işverenin derhal ve en geç 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirimde bulunması zorunludur. Bu bildirim SGK’ya yazılı olarak yapılmalıdır. Bildirimin zamanında yapılmaması durumunda işverene idari para cezası uygulanır.

İş kazasının işverence SGK’ya bildirilmemesi durumunda, işçi veya yakınları da doğrudan SGK’ya başvuru yapabilirler.

İş Kazasında İşverenin Sorumlulukları Nelerdir?

İş kazasının meydana gelmesi durumunda işverenin yükümlülükleri şunlardır:

• Kazayı derhal SGK’ya bildirmek,
• Kazanın nedenlerini araştırmak ve önleyici tedbirleri almak,
• İşçinin tedavi giderlerini karşılamak,
• İşçinin geçici iş göremezlik durumunda ücretini ödemek,
• İşçinin kalıcı maluliyeti halinde tazminat ve diğer haklarını karşılamak.

Bu sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda işveren ciddi hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.

İş Kazasında İşçinin Hakları Nelerdir?

İş kazasına uğrayan işçinin hukuki hakları şunlardır:

• Sağlık yardımlarından ücretsiz yararlanma hakkı,
• Geçici veya sürekli iş göremezlik ödeneği alma hakkı,
• Maddi ve manevi tazminat talep hakkı,
• Ölümle sonuçlanan iş kazalarında yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkı.

Bu hakların korunması, işçinin maddi ve manevi açıdan mağduriyetinin giderilmesini sağlar.

İş Kazası Davaları ve Zamanaşımı Süreleri Nelerdir?

İş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında zamanaşımı süresi, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıldır. Bu süre içinde dava açılmadığı takdirde hak kaybı yaşanabilir.

Ancak iş kazasının işverenin ağır kusurundan kaynaklanması halinde, bazı özel durumlarda daha uzun sürelerde dava açmak mümkün olabilir.

İş Kazalarını Önlemek İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

İş kazalarının önlenmesi, işverenlerin yasal sorumluluğudur. Bu kapsamda alınabilecek temel önlemler şunlardır:

• İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin düzenli verilmesi,
• İşyerinde risk analizlerinin yapılması ve raporlanması,
• Kişisel koruyucu ekipmanların temini ve kullanımı,
• İşyerinde gerekli teknik ve fiziki önlemlerin alınması,
• Acil durum planlarının oluşturulması ve uygulanması.

Bu tedbirlerin alınması, iş kazalarını önemli ölçüde azaltır ve çalışanların sağlığını korur.

İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler Nelerdir?

İş kazasının gerçekleşmesi durumunda işçinin ve işverenin derhal yerine getirmesi gereken bazı yükümlülükler vardır:

• İşçinin derhal sağlık kuruluşuna sevk edilmesi,
• Kazanın detaylı tutanak altına alınması,
• İşveren tarafından SGK’ya zamanında bildirim yapılması,
• İşçinin sağlık raporlarının ve tedavi belgelerinin düzenli tutulması.

Bu süreçlerin doğru ve zamanında yürütülmesi, hukuki hakların korunması açısından önemlidir.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. İş kazası nedir?
   İşçinin iş sırasında ani ve beklenmedik olaylar sonucu uğradığı bedensel veya ruhsal zararlardır.
2. İş kazasının SGK’ya bildirilme süresi nedir?
   İş kazası, işveren tarafından en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirilmelidir.
3. İş kazası durumunda işçinin hangi hakları vardır?
   Tedavi giderleri, geçici veya sürekli iş göremezlik ödeneği, maddi ve manevi tazminat gibi hakları vardır.
4. İş kazasında zamanaşımı süresi kaç yıldır?
   İş kazasından doğan tazminat talepleri için zamanaşımı süresi 10 yıldır.
5. İş kazası sonrası işverenin yükümlülükleri nelerdir?
   Kazayı SGK’ya bildirmek, tedavi masraflarını karşılamak ve önleyici tedbirleri almak gibi yükümlülükleri vardır.
6. Yolda gerçekleşen kazalar iş kazası sayılır mı?
   İşveren tarafından sağlanan araçla işe gidiş-geliş sırasında gerçekleşen kazalar iş kazası sayılır.
7. İş kazası nedeniyle dava açılabilir mi?
   Evet, iş kazasından zarar gören işçi veya yakınları maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
8. İş kazası sonrası manevi tazminat alınabilir mi?
   Evet, işçinin yaşadığı acı ve üzüntüyü gidermek amacıyla manevi tazminat talep edilebilir.
9. İş kazasını işveren bildirmezse ne olur?
   İşverene idari para cezası uygulanır ve işçi veya yakınları SGK’ya kendileri de bildirim yapabilir.
10. İş kazasını önlemek için ne yapılmalıdır?
    İş sağlığı ve güvenliği önlemleri alınmalı, risk analizi yapılmalı ve düzenli eğitim verilmelidir.