İş hayatında mobbing, çalışanların sıklıkla karşı karşıya kaldığı ciddi sorunlardan biridir. Mobbing, bir çalışanın iş yerinde sistematik olarak psikolojik baskıya maruz kalmasıdır. Bu durum, mağdur kişinin hem psikolojik hem de fiziksel sağlığını olumsuz etkileyerek çalışma performansını düşürür, çalışma ortamını çekilmez hale getirir. Mobbinge uğrayan çalışanların bu duruma karşı kullanabilecekleri çeşitli yasal haklar bulunmaktadır.
Mobbing Nedir ve Hangi Durumlar Mobbing Sayılır?
Mobbing, işyerinde bir kişi ya da grup tarafından başka bir çalışana yönelik olarak sistematik ve süreklilik arz eden, aşağılayıcı, dışlayıcı, küçük düşürücü veya rahatsız edici davranışlardır. Bu davranışlar şu şekillerde gerçekleşebilir:
- Çalışanı sürekli eleştirme, aşağılama veya küçük düşürme,
- Görevleri sürekli ve keyfi olarak değiştirme veya anlamsız işler verme,
- İletişimi keserek kişiyi dışlama veya yalnızlaştırma,
- Çalışana karşı söylenti çıkarma, dedikodu yapma,
- Sürekli suçlama ve haksız ithamlarda bulunma.
Mobbing’e Uğrayan Çalışanın Yasal Hakları
Çalışanların mobbing karşısında korunması için Türk hukuk sisteminde çeşitli düzenlemeler yer almaktadır. Çalışanlar mobbing durumuyla karşı karşıya kaldıklarında şu haklarını kullanabilirler:
1. İş Akdini Haklı Nedenle Feshetme Hakkı
Çalışanlar, mobbinge maruz kaldıkları durumlarda iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir. İş Kanunu’na göre mobbing, çalışan açısından haklı fesih sebebidir. Bu durumda çalışan, kıdem tazminatına hak kazanabilir.
2. Maddi ve Manevi Tazminat Talebi
Mobbing nedeniyle zarara uğrayan çalışanlar, işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Maddi tazminat, mobbing nedeniyle uğranan ekonomik zararı; manevi tazminat ise maruz kalınan psikolojik zararı karşılamayı amaçlar.
3. Ayrımcılık Yasağı Kapsamında Şikâyet Hakkı
Çalışanlar mobbingin ayrımcılık içerdiğini düşünüyorsa, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) başvurabilir. Ayrımcılık yasağı kapsamında inceleme yapılarak işverene idari yaptırımlar uygulanabilir.
4. İş Sağlığı ve Güvenliği Kuruluna Başvuru Hakkı
Çalışanlar, mobbingin iş sağlığı ve güvenliği açısından risk oluşturduğunu bildirerek iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurabilirler. Kurul, şikâyeti değerlendirip gerekli önlemleri alır.
5. Cumhuriyet Başsavcılığına Suç Duyurusu Hakkı
Mobbing eylemleri hakaret, tehdit, kişisel verilerin hukuka aykırı kullanımı gibi suçları içeriyorsa, çalışanlar Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.
Mobbing’e Karşı Başvuru ve Şikâyet Süreci Nasıl İşler?
Mobbinge maruz kalan çalışanların haklarını kullanabilmesi için öncelikle durumun belgelenmesi ve delillendirilmesi çok önemlidir. Şikâyet süreçlerinde e-posta yazışmaları, mesajlar, tanık beyanları, psikolojik raporlar gibi deliller kullanılabilir.
Şikâyet süreci şu şekilde işler:
- Çalışan öncelikle durumu yazılı olarak işveren veya yetkililere bildirir.
- Şikâyet sonucu işveren tarafından tedbir alınmazsa, çalışan haklı nedenle fesih yoluna gidebilir veya yargıya başvurabilir.
- Mobbing nedeniyle açılan davalarda genellikle bilirkişi raporu alınarak değerlendirme yapılır.
Mobbinge Uğrayan Çalışanların İzlemesi Gereken Adımlar Nelerdir?
- Mobbinge uğradığını belgelemek için yazışmaları, e-postaları veya mesajları saklamalıdır.
- Varsa tanıkların ifadelerine başvurmalı ve tanıklardan yazılı beyan almalıdır.
- Durumu resmi olarak işveren veya yetkili birimlere yazılı olarak iletmeli, şikâyet dilekçesi sunmalıdır.
- Psikolojik olarak etkilenmişse sağlık kuruluşlarından psikolojik destek almalı ve rapor tutturmalıdır.
- Sonuç alamazsa, yasal yollara başvurmak için hukuki destek almalıdır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Mobbing nedir?
İş yerinde sistematik şekilde uygulanan psikolojik taciz veya baskıdır.
2. Mobbing durumunda çalışan tazminat alabilir mi?
Evet, maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
3. Mobbinge maruz kalan çalışan haklı nedenle sözleşmesini feshedebilir mi?
Evet, çalışan haklı nedenle iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
4. Mobbing nedeniyle dava açma süresi var mıdır?
Evet, iş sözleşmesi sona erdikten itibaren genellikle 5 yıl içinde dava açılması gerekir.
5. Mobbing şikâyeti nereye yapılmalıdır?
İşverene, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na veya Cumhuriyet Başsavcılığına yapılabilir.
6. Mobbing yapan kişi hakkında cezai işlem yapılabilir mi?
Evet, mobbing eylemi suç teşkil ediyorsa Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulabilir.
7. Mobbing nedeniyle işten ayrılan çalışan işsizlik maaşı alabilir mi?
Haklı nedenle fesih olduğundan, diğer şartları taşıyorsa işsizlik maaşına hak kazanabilir.
8. Mobbinge maruz kalan çalışan ne tür deliller sunabilir?
E-posta, mesaj, tanık ifadeleri, ses ve görüntü kayıtları, psikolojik raporlar gibi deliller sunulabilir.
9. Mobbing davasında bilirkişi raporu gerekli midir?
Genellikle evet; mahkeme bilirkişi raporu ile mobbingin varlığını değerlendirir.
10. İşveren mobbingi önlemekle yükümlü müdür?
Evet, işveren çalışanlarının psikolojik sağlığını korumak ve mobbingi önlemek için gerekli tüm tedbirleri almakla yükümlüdür.
Bir yanıt yazın