İş sözleşmesi hem işverenin hem de işçinin haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen iki taraflı bir borç ilişkisi niteliğindedir. Ancak iş yaşamında her zaman beklendiği gibi sorunsuz ilerleyen bir süreç yaşanmaz. Bu nedenle, hem işverenin hem de işçinin bazı durumlarda iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı doğar. Bu yazıda işçinin haklı nedenle fesih hakkı, hangi durumlarda bu hakkın kullanılabileceği, süreç ve tazminat hakları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
İşçinin Haklı Nedenle Feshi Nedir?
İşçinin haklı nedenle feshi, işçinin iş sözleşmesini derhal sona erdirme hakkına sahip olduğu özel durumları ifade eder. Bu durumlar, işçinin işyerinde çalışmaya devam etmesinin artık kendisinden beklenemeyecek ölçüde zorlaştığı hallerle ilgilidir.
Yasal Dayanak:
- 4857 sayılı İş Kanunu Madde 24
- Borçlar Kanunu ilgili hükümleri
- Yargıtay kararları
İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı Kaç Gruba Ayrılır?
İş Kanunu’na göre işçinin haklı nedenle fesih sebepleri üç ana başlıkta toplanmıştır:
1. Sağlık Sebepleri
İşçinin sağlığıyla ilgili ciddi risk oluşturan durumlar şunlardır:
- İşin yapılması işçinin sağlığı veya hayatı için tehlike yaratıyorsa
- İşverenin, işçinin bulaşıcı ya da sürekli hastalığa yakalanmasına sebep olacak şekilde davranması
2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
İşyerinde etik dışı ve güven bozucu davranışlar nedeniyle fesih gerekçeleri:
- İşverenin işçiyi yanıltarak sözleşme imzalatması
- İşverenin cinsel tacizde bulunması
- Hakaret, mobbing, tehdit
- Ücretin zamanında ya da eksik ödenmesi
- İşverenin işçiyi hile ile çalıştırması
3. Zorlayıcı Sebepler
İşçinin işyerinde çalışmasını geçici veya sürekli olarak engelleyen zorlayıcı olaylar:
- Doğal afet
- Salgın hastalık
- Ailevi felaketler
- Kamu düzenini etkileyen büyük olaylar
İşçinin Haklı Nedenle Fesih Süreci Nasıl İşler?
1. Gerekçenin Ortaya Çıkması
Haklı fesih sebebinin öğrenildiği andan itibaren 6 iş günü içinde fesih hakkı kullanılmalıdır. Aksi halde bu hak zımnen feragat edilmiş sayılır.
2. Fesih Bildiriminin Yazılı Yapılması
İşçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederken, fesih gerekçesini içeren bir yazılı bildirimi işverene sunmalıdır.
3. İspat Yükü İşçidedir
İşçi, haklı fesih sebebini ileri sürdüğünde bunu ispat etmekle yükümlüdür. Bu nedenle tanık, belge, mesaj kaydı gibi deliller önemlidir.
Haklı Fesih Halinde İşçinin Tazminat Hakları
1. Kıdem Tazminatı
- İşçi, en az 1 yıl çalıştıysa ve iş sözleşmesini haklı nedenle feshederse kıdem tazminatına hak kazanır.
- Kıdem tazminatı, işçinin son brüt maaşı üzerinden hesaplanır.
2. İhbar Tazminatı
- Haklı nedenle fesihte ihbar süresi uygulanmaz.
- İşçi işverene önceden haber vermeden sözleşmeyi sonlandırabilir.
- Ancak kendisi de ihbar tazminatı talep edemez.
3. Kullanılmayan Yıllık İzin Ücretleri
- Fesih halinde işçinin kullanılmayan izin günleri varsa, karşılığı işverence ödenmek zorundadır.
4. Varsa Diğer Alacaklar
- Ödenmemiş maaş, fazla mesai, resmi tatil çalışmaları vb. varsa bunlar için de dava açılabilir.
İşçinin Haklı Feshi İçin En Sık Görülen Örnekler
| Haklı Fesih Sebebi | Açıklama |
|---|---|
| Maaşın ödenmemesi | Ücretin zamanında ve tam ödenmemesi haklı fesih sebebidir. |
| Cinsel taciz | İşverenin veya başka bir çalışanın cinsel tacizi durumunda işçi derhal fesih hakkına sahiptir. |
| Psikolojik baskı (mobbing) | Sürekli aşağılanma, dışlanma gibi davranışlar haklı fesih nedenidir. |
| İşçinin sağlığını tehdit eden iş | Kimyasallarla korumasız çalışmak gibi durumlar işçiye fesih hakkı verir. |
| Zorlayıcı ailevi sebepler | Ağır hasta aile bireyinin bakımı gibi durumlar zorlayıcı sebep sayılabilir. |
İşverenin Haklı Feshe İtirazı Mümkün mü?
İşveren, işçinin ileri sürdüğü gerekçelere itiraz edebilir. Ancak mahkeme tarafından haklılık ispat edilirse işveren tazminat ödemekle yükümlü kalır. Bu nedenle, işçinin ileri sürdüğü gerekçeler açık ve somut olmalıdır.
Yargıtay Kararlarında Haklı Fesih
Yargıtay, özellikle ücretin ödenmemesi, mobbing, taciz ve sağlığı tehdit eden çalışma koşullarını işçi açısından haklı fesih nedeni saymaktadır. Ancak her durumun kendi koşullarına göre değerlendirildiği de unutulmamalıdır.
Dava Açma Süresi ve Yetkili Mahkeme
- İşçi haklı nedenle işten ayrıldıktan sonra, 5 yıl içinde kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacakları için İş Mahkemesi’ne başvurabilir.
- Delillerin sağlam olması halinde işçi lehine karar verilmesi mümkündür.
Sonuç: İşçinin Haklarını Bilmesi Güvencedir
İş yaşamında, sadece işverenin değil işçinin de fesih hakkı vardır. Ancak bu hakkın usulüne uygun şekilde kullanılması gerekir. Haklı nedenle fesihte dikkat edilmesi gereken süreler, belge düzeni ve delil niteliği büyük önem taşır. İşçiler bu süreci bir iş hukuku avukatı rehberliğinde yürütmelidir.
Bir yanıt yazın