Kamu kurumlarında memur alımı genel olarak merkezi sınav ve ilanlı personel alımları yoluyla gerçekleştirilse de, bazı istisnai durumlarda bu yollar dışında da atama yapılabilmektedir. Bu istisnai yöntemlerden biri de açıktan atamadır. Açıktan atama, kamu personel sisteminde sık karşılaşılan ve genellikle istisnai kadrolar için uygulanan bir yöntemdir.
Bu yazıda, “açıktan atama nedir”, hangi durumlarda uygulanabilir, kimler başvurabilir, süreci nasıl işler ve hukuki dayanakları nelerdir gibi soruların yanıtlarını ayrıntılı olarak ele alacağız.
Açıktan Atama Nedir? Tanımı ve Kapsamı
Açıktan atama, kamu kurumlarında hali hazırda görevde olmayan, yani devlet memuru olmayan bir kişinin, doğrudan memur statüsüne geçirilerek bir göreve atanmasıdır. Bu kişiler daha önce kamu görevinde bulunmuş olabileceği gibi, tamamen özel sektörden ya da serbest çalışan da olabilir.
Yasal Dayanak:
- 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK)
- İlgili özel mevzuatlar (kurumların kendi yönetmelikleri)
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri (bazı üst düzey atamalar için)
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Açıktan Atama ile Normal Atama Arasındaki Fark
| Kriter | Açıktan Atama | Normal Atama (KPSS vs.) |
|---|---|---|
| Atama Yolu | Doğrudan kadroya atama | KPSS puanı ve tercih sistemiyle |
| Mevcut Memur Olma Durumu | Kamu görevlisi olmayan kişiler | Mevcut memurlar da olabilir |
| İstisnai Kadrolar | Sık kullanılır (bakanlık danışmanı, uzman vb.) | Genel memuriyet kadroları |
| Onay Mercii | Üst yöneticiler, Cumhurbaşkanlığı | ÖSYM, kurumlar ve bakanlıklar |
| İstihdam Esnekliği | Daha esnek ve özel şartlara tabi | Genel personel rejimi kurallarına tabi |
Açıktan Atama Şartları Nelerdir?
Açıktan atanmak isteyen kişilerde aranan temel şartlar genellikle şunlardır:
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak
- Kamu haklarından mahrum bulunmamak
- Adli sicil kaydının temiz olması
- Askerlik ile ilişiği bulunmamak (erkek adaylar için)
- Görevin gerektirdiği eğitim, deneyim ve özel şartlara sahip olmak
- Sağlık durumunun görevi yapmaya elverişli olması
- Bazı pozisyonlar için KPSS şartı aranmamaktadır
Açıktan Atama Hangi Durumlarda Yapılır?
1. İstisnai Memuriyet Kadroları İçin
- Bakanlık müşavirleri
- Bakan danışmanları
- Dışişleri personeli (konsolosluk uzmanları)
- Cumhurbaşkanlığı ve TBMM kadrolarındaki özel görevliler
2. KPSS’siz Atama Yapılabilen Alanlar
- Sözleşmeli personelin memuriyete geçirilmesi
- Yüksek lisans, doktora sahibi özel alan uzmanları
- Akademik personel bazı durumlarda açıktan atanabilir
3. Eski Memurların Yeniden Atanması
- Daha önce memurluktan ayrılan kişilerin tekrar memuriyete alınması
Açıktan Atama Süreci Nasıl İşler?
1. Kurum Tarafından Kadro Talebi
Kurumlar, ihtiyaç duydukları pozisyon için açıktan atama yoluyla personel alımına karar verir.
2. Uygun Aday Tespiti
Bu adaylar genellikle başvuru alınarak değil, doğrudan referans ya da davet yoluyla belirlenir.
3. Onay Süreci
Üst yönetici onayı ve bazı hallerde Cumhurbaşkanı onayı alınır.
4. Atama Kararnamesi Yayımı
Resmi Gazete’de yayımlanarak atama tamamlanır.
Açıktan Atama ile Göreve Başlayan Kişinin Statüsü Nedir?
Açıktan atanan kişiler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olarak görev yaparlar. Bu kişiler de diğer memurlar gibi;
- Aday memur olarak başlarlar,
- Adaylık süresi sonunda asil memur olurlar,
- Memuriyete ilişkin tüm hak ve yükümlülüklere sahiptirler.
Açıktan Atama İptal Edilebilir mi?
Evet, aşağıdaki durumlarda açıktan atama işlemi iptal edilebilir:
- Gerçeğe aykırı belge sunulması
- Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması
- Sağlık engelinin bulunması
- Gerekli şartların sonradan karşılanmadığının tespiti
Açıktan Atamada Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması
Tüm açıktan atamalarda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması zorunludur. Bu soruşturma olumsuz sonuçlanırsa atama yapılmaz veya yapılmışsa iptal edilir.
Açıktan Atama Eleştirileri ve Tartışmalar
Açıktan atama, zaman zaman şu eleştirilere maruz kalmaktadır:
- Liyakat ilkesine aykırı atamalar
- KPSS sınavına giren binlerce adayın önünün kesilmesi
- Şeffaflık ve denetim eksikliği
Bu nedenle, kamuoyunda özellikle KPSS’siz açıktan atamalar ciddi tartışmalara neden olmaktadır.
Açıktan Atananlar Kadroya Geçebilir mi?
Evet. Açıktan atama yoluyla göreve başlayan memurlar, aday memurluk süresi sonunda kadrolu ve asil memur statüsüne geçerler. Kadroya geçmeleri için ayrıca sınava girmeleri gerekmez.
Sonuç: Açıktan Atama, İstisna Olarak Kalmalıdır
Açıktan atama, kamu hizmetinin ihtiyaçlarını hızlı ve etkin karşılamak amacıyla oluşturulmuş bir istisnai yöntemdir. Ancak bu yöntemin keyfi kullanımı, kamu vicdanında adalet ve liyakat algısını zedeleyebilir. Bu nedenle, atamalarda şeffaflık, denetlenebilirlik ve kamu yararı esas alınmalıdır.
Bir yanıt yazın